لیزر دندانپزشکی تا مدتی پیش تکنولوژی فوق مدرنی به شمار می‌آمد که فقط متخصصین از آن استقبال می‌کردند، اما لیزر امروزه جای خود را در دندانپزشکی باز کرده و به ابزاری متداول تبدیل شده است که عموم پزشکان و متخصصین دندانپزشکی از آن برای بریدن و تراشیدن بافت نرم و سخت استفاده می‌کنند. دندانپزشکی با لیزر این امکان را برای برخی بیماران فراهم می‌آورد تا بدون نیاز به بی‌حسی تحت درمانی جامع قرار بگیرند و به این ترتیب در زمان‌شان صرفه جویی شود و تجربه بهتری از درمان داشته باشند. در حال حاضر لیزر کاربردهای گوناگونی در دندانپزشکی دارد که از تشخیص پوسیدگی تا جراحی لثه و برداشتن ساختار آسیب دیده دندان را شامل می‌شود. روش‌های درمانی مبتنی بر لیزر عمل‌هایی با تهاجم حداقل را ممکن می‌کند که در آن بافت کمتری برداشته می‌شود، خونریزی و ناراحتی ناشی از آن کمتر است و بیمار پس از جراحی دوران بهبود راحت‌تر و سریع‌تری دارد. لیزرهای دندانپزشکی انواع گوناگونی دارد، بعضی از آنها به صورت دستگاه‌هایی چندکاربردی طراحی شده است و دامنه کاربرد آن وسیع است؛ حال آن که تعدادی دیگر تکنولوژی‌های تخصصی و دارای پروتکل‌های درمانی معین هستند.

انواع کاربردهای لیزر در دندانپزشکی

 کاربردهای لیزر در دندانپزشکی به سه گروه اصلی تقسیم بندی می‌شود که عبارت اند از: تشخیص بیماری، درمان‌های بافت نرم (لثه، لب و زبان) و درمان‌های بافت سخت (مینا، عاج یا استخوان).

کاربرد لیزر در تشخیص ناراحتی‌های دهان و دندان

لیزر به عنوان یک ابزار تشخیصی به منظور تعیین بیماری‌های دندان در مراحل اولیه‌ به کار برده می‌شود، مزیت لیزر بر روش‌های قدیمی این است که با بهره گیری از لیزر می‌توان ناراحتی‌ها را سریع‌تر تشخیص داد. لیزرهای تشخیصی لیزر فلورسانس در تشخیص پوسیدگی حفره‌ها و شیارها (پیت و فیشور) بسیار موفق‌تر از لیزرهای قدیمی عمل می‌کنند ، چرا که این وسایل سوزنی شکل نوک تیز به شیارها و حفره‌ها دسترسی نداشتند. به علاوه با استفاده از لیزر تشخیصی می‌توان تغییر وضعیت دندان‌ها را از یک جلسه تا جلسه دیگر بررسی کرد تا معین کرد که آیا پوسیدگی متوقف شده یا پیشرفت کرده است و به این ترتیب درمان را در بهترین زمان ممکن شروع کرد. دندانپزشکان لیزر را برای تشخیص دادن و تعیین موقعیت جرم دندانی زیر لثه نیز به کار می‌برند. پیدا کردن و پاک کردن جرم زیر لثه یکی از اهداف مهم درمان لثه است. لیزر فلورسانس با تفکیک کردن ناحیه‌های درخشنده و معمولی به تشخیص سرطان دهان در همان مراحل اولیه کمک می‌کند. لیزر فلورسانس محل بافت‌های غیرطبیعی را مشخص می‌کند.

کاربرد لیزر در درمان بافت نرم

براساس نتایج پژوهش‌های انجام شده، تهاجم درمان با لیزر نسبت به روش‌های قدیمی کمتر است و در صورت استفاده از لیزر بافت کمتری برداشته می‌شود. لیزر رگ‌ها و پایانه‌های عصبی را پس از برداشتن بدون درد بافت می‌بندد تا درد و خونریزی بیمار کمتر شود. بافت ملتهب پر از آب، ماند بافت نرم بیمار، انرژی لیزر را جذب می‌کند؛ در نتیجه لیزر نمی‌تواند در عمق زیادی نفوذ کند. این ویژگی باعث تشکیل لخته در نقاط خونریزی دهنده می‌شود و پس از جراحی کشیدن دندان به بیمار کمک می‌کند. اما نقطه ضعف آن این است که زخم معمولاً به آهستگی بهبود می‌یابد. امروزه از لیزر در درمان بیماری‌های لثه به منظور جرم گیری و پاک کردن بافت ناسالم لثه استفاده می‌شود. برداشتن بافت پوششی بیمار پاکت لثه در کنار زدودن باکتری‌ها و جرم از سطح ریشه اتصال جدیدی را بین دندان و لثه شکل می‌دهد و وضعیت دندان‌ها را بهبود می‌دهد. لیزر در برداشتن بافت نرم و برای انجام درمان‌هایی مانند جراحی لثه که به منظور اصلاح طرح لبخند انجام می‌شود، بسیار موفق عمل کرده است. لیزر بافت نرم دستگاهی فوق العاده برای عمل فرنکتومی (برداشتن فرنوم یا بند لب یا زیر زبان) است.

لیزر برای بستن زخم‌های آفتی دردناک دهان نیز بسیار سودمند است، به ویژه این که برخی بیماران بدشانس از زخم‌های آفتی دردناک  بزرگ و عود کننده رنج می‌برند.

 کاربرد لیزر در درمان بافت سخت

اگر از لیزر برای درمان بافت‌های سختی چون مینا، عاج و استخوان استفاده شود، دیگر نیازی به دریل کردن دندان نخواهد بود و بیمار با شنیدن صدای دریل و تحمل لرزش آن دچار اضطراب و ناراحتی نمی‌شود. به علاوه لیزر در برداشتن بافت بسیار دقیق است و دندانپزشک با دستگاه لیزر می‌تواند فقط مقدار معینی از بافت را بردارد، دقت لیزر آن را به انتخابی ایده‌آل برای برداشتن گزینشی پوسیدگی (کرم خوردگی) اولیه مینا و پوسیدگی‌های کوچک تبدیل کرده است. لیزر نسبت به دریل دندانپزشکی کمتر تهاجمی و تخریب کننده است و با استفاده از آن می‌توان ساختار دندان را حفظ کرد. دندانپزشک پوسیدگی کوچک را با لیزر تبخیر می‌کند و دندان را برای پر کردن آماده می‌کند. لیزر از فیبری عبور می‌کند که به هندپیس کوچکی به اندازه مداد متصل است. همچنین نور لیزر برای سفت کردن رزین کامپوزیتی (ماده همرنگ مخصوص پر کردن دندان) و فعال کردن مواد شیمیایی سفید کننده دندان نیز به کار برده می‌شود.

به تازگی از لیزر برای جراحی استخوان نیز استفاده می‌شود. جراح دندانپزشک هنگام جراحی لثه مجبور است که استخوان را بردارد و شکل دهد تا بتواند به دندان عقل نهفته دسترسی پیدا کند و آن را بکشد.

مزایای استفاده از لیزر در دندانپزشکی

شرایط متقاضی درمان با لیزر دندانپزشکی

دندانپزشک پس از بررسی دقیق وضعیت دهان و دندان‌ها مناسب بودن درمان با لیزر را اعلام می‌کند. اگرچه لیزر یکی از تجهیزات بسیار مفید دندانپزشکی است، اما برای تمام درمان‌ها مناسب نیست.

سازو کار عملکرد لیزر

دستگاه لیزر دندانپزشکی به بیان ساده شامل یک منبع برق، آیینه‌هایی برای هدایت پرتو نور، اپتیک‌های فیبری تحویل دهنده انرژی نوری و کریستال، گاز یا مجموعه‌ای از نیمه هادی‌ها است که در صورت برانگیخته شدن طول موج‌های نوری خاصی را منتشر می‌کند. چنانچه کاربرد تشخیصی یا درمانی لیزر مد نظر باشد، ماده تولید کننده نور ویژگی‌های طول موج خاص لیزر و در نتیجه تاثیر آن بر بدن را مشخص می‌کند. لیزر دنیای پزشکی را متحول ساخته است و امروزه جایگاه آن در قلمرو دندانپزشکی نیز در حال تثبیت است.

ایمنی لیزر

 اگر متخصص از لیزر دندانپزشکی مطابق رویه‌های تایید شده استفاده کند، لیزر حداقل به اندازه دیگر وسایل دندانپزشکی ایمن خواهد بود. بااین حال دقیقاً همان طور که با زدن عینک آفتابی از چشم‌های خود در برابر تابش طولانی مدت  نور خورشید محافظت می کنید، دندانپزشک هنگام درمان با لیزر نیز از شما می‌خواهد که عینک محافظ به چشم بزنید.

محدودیت‌های لیزر

لیزر نقاط ضعفی نیز دارد. درمان با لیزر زمان‌برتر از دیگر درمان‌ها است. از لیزر نمی‌توان بر روی پرکردگی‌های آمالگام استفاده کرد، چون احتمال آزاد شدن جیوه و گرم شدن ترمیم‌های فلزی (روکش و پرکردگی‌های قبلی) و در نتیجه آسیب دیدن دندان وجود دارد. تاکنون لیزری ابداع نشده است که بتوان از آن برای درمان تمام ناراحتی‌های دهان و دندان بهره گرفت، هرچند بسیاری از دستگاه‌های لیزر چندمنظوره هستند. به علاوه هزینه تجهیزات لیزر و بالطبع هزینه درمان با آن از قیمت وسایل و روش‌های معمول دندانپزشکی بالاتر است.