مردم معمولاً سلامت دهان و دندان خود را دستکم می‌گیرند و نتیجه‌ی این کارشان را بعدها مشاهده می‌کنند. سرسری گرفتن و عدم رعایت بهداشت مناسب دهان و دندان، از جمله شایع‌ترین علل بروز اکثر مشکلات دندانی است. همین امر در مورد تجمع پلاک و تارتار یا همان جرم بر روی دندان‌های شما نیز صادق است که در صورت عدم درمان به موقع آن، زمینه آسیب‌های جدی تر را فراهم می‌کند.
پلاک در واقع لایه‌ای نازک از باکتری‌های دهانی است که بر روی دندان‌ها، لثه‌ها، زبان، موادِ پُر کردن دندان، روکش دندان، دندان‌های مصنوعی و بطور کلی پوشش داخلی حفره دهان شما قرار می‌گیرد. این پلاک به مرور زمان ضخیم‌تر شده و چندین لایه از آن بر روی یکدیگر تشکیل می‌شوند و به صورت لکه‌ی زرد کمرنگ روی دندان‌ها مشاهده می‌شود.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#6ba6f2″]
درمان زودهنگام برای جلوگیری از وخیم‌تر شدن شرایط بسیار حائز اهمیت است زیرا هرگاه پلاک سخت‌تر شده و جرم یا تارتار شکل بگیرد، جدا کردن آن از دندان دشوارتر می شود.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک دندانپزشکی دکتر صالحیان با شماره تلفن 02122621553 تماس حاصل فرمایید.
[/alert]
جرم (تارتار) و پلاک دندانی
بزاق دهان شما حاوی مواد معدنی خاصی است که به آسانی توسط پلاک باکتریایی جذب می‌شود و مرور زمان سخت‌تر شده و فرم آهکی و سختی به خود می‌گیرد. ماده سفید گچ مانندی که ناشی از افزایش انباشتگی مواد معدنی پلاک است، تارتار یا جرم دندان (calculus) نامیده می‌شود. تجمع پلاک و جرم روی دندان‌های شما محیط مناسبی را برای تکثیر باکتری‌های دهان ایجاد می‌کند.
این میکرو ارگانیسم‌ها از قندها و نشاسته‌های موجود در ذرات غذایی که در دهان شما باقی‌مانده است تغذیه و در طی فرآیندی، فرآورده‌های اسیدی را آزاد می‌کنند. این ترشحات خورنده، به دلیل تماس طولانی مدت، به تدریج مینای دندان را می‌خورند و در نهایت منجر به ایجاد حفره‌هایی در دندان یا همان پوسیدگی‌های دندان می‌شوند.
باکتری‌های دهانی موجود در پلاک نیز باعث افزایش بار سمی در دهان می‌شوند و راه را برای تعدادی از مشکلات پریودنتال (لثه) هموار می‌سازند. تنها راه جلوگیری از ایجاد پلاک و جرم دندان این است که به بهداشت دهان و دندان را به‌خوبی رعایت کنید.
علل ایجاد جرم و پلاک دندانی
در دهان شما، به طور طبیعی چندین گونه‌ی باکتری، هم خوب و هم بد وجود دارد. رشد زیاد باکتری‌های مضر، باعث می‌شود محیط دهان و دندان شما بیش از حد اسیدی و مستعد ابتلا به مشکلات دندانی متعددی شود.
این پاتوژنهای دهانی اساساً تغذیه خود را از قندها و نشاسته‌های موجود در بقایای مواد غذایی که به دندان‌ها و لثه‌ها چسبیده‌اند، می‌گیرند.
این باکتری‌ها وقتی از ذرات مواد غذایی تغذیه می‌شوند، گلوکز، فروکتوز و ساکارز را به مواد زائد اسیدی تبدیل می‌کنند که دارای اثر دمینرالیزاسیون (تحلیل برنده مواد معدنی) روی مینای دندان هستند. قرار گرفتن دندان در معرض این ترشحات اسیدی برای مدتی طولانی، منجر به فرسایش تدریجی و تضعیف ساختار دندان شما می‌شود.
اگر بهداشت دهان و دندان را بطور منظم رعایت نکنید و به خوردن مواد غذایی سرشار از کربوهیدرات یا قند ادامه دهید، این باکتری‌ها تمایل بیشتری برای تکثیر شدن خواهند داشت که لثه‌ها و دندان‌های شما می‌پوشانند. این لایه‌ی باکتریایی که معمولاً از خط لثه شروع می‌شود و تمام سطح دندان‌های شما را در برمی‌گیرد، پلاک نامیده می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
تشکیل پلاک دندانی معمولاً نتیجه بهداشت ضعف دهان و دندان است و اگر فقط زبان خود را روی دندان خود بکشید، براحتی می‌توانید متوجهی وجود آن شوید.
پلاک دندان، حالتی چسبنده دارد و تا حدودی زبر است و حتی بصورت لایه‌ای به رنگ زرد کمرنگ که مینای دندان شما را پوشانده است، قابل‌رؤیت می‌شود.
تشکیل پلاک مخصوصاً برای افرادی که هر چند وقت یک بار مسواک می‌زنند بسیار محتمل است. با توجه به اینکه معمولاً سطح داخلی دندان بخوبی مانند سطح جلویی و بیرونی آن تمیز نمی‌شود، این نوع سهل‌انگاری می‌تواند منجر به افزایش پلاک در قسمت پشتی دندان شود.
تشخیص جرم و پلاک دندان
برای تعیین میزان تجمع پلاک دندانی، دندان‌پزشک ممکن است یکی از این دو آزمایش زیر را انجام دهد:
جویدن یک قرص مخصوص شناسایی
روش اول شامل جویدن یک قرص مخصوص شناسایی پلاک، حاوی رنگ‌دانه قرمز است که سپس در حفره دهان شما آزاد می‌شود و هر ناحیه‌ای که ممکن است پلاک داشته باشید، با ایجاد لکه‌هایی مشخص می‌کند.
برای این کار، لازم است که قرص را کاملاً جویده و سپس مخلوط بزاق و رنگ حاصل از قرص را حداقل 30 ثانیه در دهانتان بچرخانید به‌طوری‌که کل دندان و لثه‌هایتان شسته شود. این رنگ به پلاک می‌چسبد و تمام مناطق دارای پلاک را با رنگ قرمز نشان می‌دهد. حتی می‌توانید این آزمایش ساده را خودتان انجام دهید و از یک آینه کوچک دندانپزشکی برای مشخص کردن پلاک‌ها روی دندان‌هایتان استفاده کنید.
استفاده از نور ماوراءبنفش
روش دیگر برای مشخص کردن مناطق پوشاننده از پلاک دندان، استفاده از نور پلاک ماوراءبنفش است.
دندان‌پزشک به شما یک محلول فلورسنتی را که برای این کار ساخته شده است، به شما می‌دهد تا در داخل دهان خود بچرخانید و دندان و لثه‌های شما کاملاً رنگی شوند.
سپس باید مایعات را بیرون بریزید و دهان خود را به آرامی با آب تمیز بشویید. سپس دهان شما در زیر پرتوی یک نور پلاک ماوراءبنفش به دقت بررسی می‌شود که این نور باعث می‌شود هر اثری از درخشش پلاک مشخص و به رنگ زرد مایل به نارنجی روشن ظاهر شود.
برخلاف روش قبلی راه‌حل مورد استفاده در این آزمایش هیچ لکه قرمز سرسختی را در دهان شما باقی نمی‌گذارد. از این رو، این روش بیشتر ترجیح داده می‌شود.
درمان
تنها درمان استاندارد در بیشتر موارد تجمع پلاک یا جرم دندان، روش دبریدمان است. این فرایند تمیز کردن دندان‌های شما توسط یک متخصص است.
بسته به میزان آسیب، دندان‌پزشک شما احتمالاً روش‌های زیر را برای تمیز کردن عمیق دندانتان انجام خواهد داد:
جرم‌گیری و اسکیلینگ دندان
پزشک با استفاده از ابزارهایی با طراحی ویژه، پلاک دندان و تارتار را از روی مینای دندان و همچنین از بالا و پایین لثه جدا می‌کند.
تسطیح سطح ریشه
پزشک برای جلوگیری از تجمع بیشتر جرم و پوسیدگی دندان، ترکیبات اسیدی خورنده‌ای که توسط باکتری‌های دهان تولید شده‌اند را از بین می‌برد. این فرایند همچنین باعث صاف شدن سطوح دندان‌های شما که در معرض هستند می‌شود.
پولیش دندان
پولیش دندان برای پاکسازی پلاک دندانی) یک روش معمول دندانپزشکی است که شامل پرداخت دادن لکه‌های سطحی و رسوبات پلاکی نرم از روی مینای دندان‌های شما می‌شود تا آن را برطرف کند و به دندان‌ها جلا دهد. این عمل بدون درد است و هم ارزش زیبایی و هم ارزش بهداشتی و درمانی دارد، زیرا باعث می‌شود که دندان‌های شما صاف، سفید و براق شوند، ضمن اینکه دندان‌های شما را از هرگونه ناخالصی‌های بیرونی تمیز کرده و از بروز مشکلات دهان و دندان جلوگیری می‌کند.
انواع مختلف پولیش دندان چیست؟
انواع پولیش دندان:
- پولیش درمانی – در بسیاری از مواقع طی یک عمل جراحی دندان، ماده‌ی سمنتوم پوشاننده ریشه در معرض دید قرار می‌گیرد. پولیشِ درمانی به از بین بردن هرگونه میکرو فلورا و اندوتوکسین ها از سطح سمنتوم کمک می‌کند.
- پولیش كرونال / زیبایی – این نوع پولیش باعث از بین رفتن پلاك و لكهای سطحی دندان می‌شود. از مواد ساینده فوق‌العاده ظریفی برای جلا دادن مینای دندان (لایه بیرونی که تاج دندان را پوشانده است) استفاده می‌شود. سطح مینای دندان به حدی جلا داده می‌شود که حتی می‌تواند نور مرئی را منعکس کند.
- پولیش دادن سطحی – در این روش تاج دندان را صیقل می‌دهند. البته، این روش مزایای درمانی اندکی دارد و در درجه اول برای بهبود ظاهر و زیبایی دندان‌ها انجام می‌شود.
- پولیش انتخابی – پولیش انتخابی به عنوان برداشتن لکه‌های بیرونی یا از بین بردن لکه‌های انتخابی نیز نامیده می‌شود. این روش پولیش دادن، پس از روش جرم‌گیری دندان توصیه می‌شود و لکه‌های باقی‌مانده را از بین می‌برد.
پولیش دندان‌ها کدام نوع از لکه‌های دندانی را می‌تواند برطرف کند؟
دو نوع لکه دندان وجود دارد – درون‌زا و برونزا. لکه‌های درون‌زا لکه‌های داخلی هستند که به دلیل نقایص خاص دندانی مانند هیپوپلازی رشدی مینای دندان یا ناشی از مصرف برخی داروها ایجاد می‌شوند. لکه‌های برونزا، لکه‌های خارجی هستند که به دلیل عادات بد مرتبط با دندان و سیگار کشیدن به وجود می‌آیند.
پولیش دندان فقط در از بین بردن لکه‌های برونزا مفید است و نمی‌تواند لکه‌های داخلی یا درون‌زا را از بین ببرد.
نکاتی درباره مراقبت از خود در زمینه حفظ سلامت دهان و دندان
برای پیشگیری از جرم و پلاک دندانی رعایت مواردی از جمله موارد زیر ضروری است:
مسواک زدن دندان‌ها
مسواک زدن دندان‌ها به صورت دو بار در روز، شاید اساسی ترین مرحله از هر برنامه‌ی بهداشت دهان و دندان باشد. برای به دست آوردن بهترین نتیجه، از یک برس مسواک نرم و خمیردندان با کیفیت و خوب استفاده کنید. تکنیک مسواک زدن نیز بسیار مهم است و شما باید اطمینان حاصل کنید که از سطح داخلی دندان غافل نشوید زیرا بیشترین پلاک در آن نواحی جمع می‌شود.
- برای تمیز کردن بهتر، برس های مسواک باید با زاویه‌ی 45 درجه بر روی خط لثه‌تان قرار گیرد.
- حتماً زبان خود را نیز مسواک بکشید تا هرگونه آلودگی‌ها و ذرات مواد غذایی برطرف شده و از رشد زیاد باکتری‌ها که در نهایت باعث ایجاد پلاک می‌شود، جلوگیری کنید.
کشیدن نخ دندان
کشیدن نخ دندان به طور مرتب بسیار توصیه می‌شود زیرا به بیرون آمدن آلودگی‌ها و ذرات خوراکی‌ها از مناطقی که معمولاً با مسواک قابل‌دسترس نیستند کمک می‌کند.
دهان‌شویه
علاوه بر نخ دندان و مسواک زدن دندان‌ها، اگر می‌خواهید از پلاک دندان جلوگیری کنید، استفاده از دهان‌شویه نیز لازم است.
- از دهان‌شویه حاوی کلرهگزیدین استفاده کنید تا به حفره دهان شما یک دوز پاکسازی بیشتری برساند. شستشوی دهان بعد از هر وعده غذایی می‌تواند به فعالیت غدد بزاقی کمک کند.
- عمل چرخاندن و غرغره کردن آب در دهان که با ترشح زیاد شده‌ی بزاق ترکیب می‌شود، به از بین بردن هرگونه باکتری یا ذرات غذایی از دهان کمک می‌کند.
به دندان‌پزشک مراجعه کنید
دندان‌های شما باید هرساله و ترجیحاً هر 6 ماه یک‌بار، به‌طور حرفه‌ای معاینه و تمیز شوند.
در صورت بروز بیماری پریودنتال (مربوط به لثه)، نیاز به تمیز کردن کامل دندان حتی بیشتر خواهید داشت، در این صورت ممکن است لازم باشد که به دفعات بیشتری به دندان‌پزشک خود مراجعه کنید.
محصولات بهداشت دهان و دندان
انتخاب شما از محصولات بهداشت دهان و دندان نیز بر سلامت دندان شما تأثیر دارد، به‌خصوص اگر مستعد ابتلا به مشکلاتی مانند تجمع پلاک و جرم دندان باشید.
بسیاری از خمیردندان‌ها مخصوص کنترل جرم دندان در بازار در دسترس هستند. این محصولات به‌طور خاصی برای رفع چنین مشکل دندانی طراحی و ساخته شده‌اند.
به طور معمول، خمیر دندان شما باید حاوی فلوراید باشد که یکی از بهترین مواد محافظ کننده‌ی دندان است. این ماده به خنثی‌سازی آسیب‌های مینای دندان شما کمک می‌کند. تریکوزان یکی دیگر از اجزای مطلوب در محصولات بهداشت دهان و دندان است که به مبارزه با باکتری‌های موجود در پلاک کمک می‌کند.
پولیش و جلا دادن دندان
اگرچه جلا دادن دندان به بهترین وجه توسط یک متخصص انجام می‌شود، اما در حال حاضر کیت‌هایی برای پولیش دادن دندان‌ها در خانه نیز موجود است.
اگر قصد دارید که خودتان پولیش دندان را امتحان کنید، توصیه می‌شود ابتدا با دندان‌پزشک خود مشورت کنید. پولیش دندان ممکن است برای افراد دچار تحلیل لثه یا مشکلات دهانی دیگر، به‌جای مفید بودن، مضر واقع شود و فقط یک دندان‌پزشک قادر خواهد بود تا بگوید که آیا این روش برای مورد خاص شما مناسب است یا خیر.
مراقب غذاهایی که می‌خورید باشید
برای سالم نگه‌داشتن دندان‌ها و لثه‌ها، یک رژیم غذایی سالم و سرشار از مواد مغذی داشته باشید. غذاهای حاوی شکر و قند، چرب و چسبناک می‌توانند از مهم‌ترین عوامل ایجاد پلاک دندانی باشند که این موضوع، اهمیت ویژه‌ای به مسواک زدن دندان‌ها بعد از خوردن غذا می‌دهد.
همچنین به شما توصیه می‌شود که از خوردن این نوع خوراکی‌ها برای میان وعده‌های غذایی خودداری کنید، اما اگر لازم است، پس از آن حتماً دهان خود را بشویید.
مصرف هرگونه مواد غذایی یا نوشیدنی بعد از مسواک زدن قبل از خواب، کل هدف این کار را خراب می‌کند و به شدت منع می‌شود.
